Lang geleden begon ik met mijn toenmalige vriendin aan deze film. Net als Cruise en Kidman blowden we wat, en gedurende de film zag ik paralellen met onze turbulente relatie. Halverwege de film hing ik boven de wc, want de wiet kikte veel te hard. De paranoia die in de film heerst bleef me bij, en achtervolgde me nog een paar dagen. De film keken we nooit af.
Eyes Wide Shut raakte toen een gevoelige snaar, en 20 jaar later was ik benieuwd of dit nog steeds het geval zou zijn. Daarnaast was ik benieuwd naar het einde. Kortom, de verwachtingen waren hoog.
De film is lang niet zo erotisch als vaak gedacht wordt. Sommige momenten kennen een zekere spanning, maar die wordt vaak teniet gedaan door inbrekende omstandigheden. Keer op keer lijkt er toegewerkt te worden naar een hoogtepunt, en keer op keer wordt dit afgebroken.
Verleidingen zijn overal aanwezig. Iedereen lijkt erop uit te zijn om seksueel te verleiden, maar niet altijd om lust of liefde. Vaak lijkt er een element van macht en geld mee te spelen (de arme straathoer, de winkeleigenaar die zijn dochter prostitueert, de chique orgie waar enkel selectieve genodigden welkom zijn, en Kidman’s fantasieën over een officier). Ook Hanks gebruikt zijn status als arts opvallend vaak om binnen te komen of om informatie te krijgen, en mensen lijken telkens onder de indruk van zijn positie.
Kubrick’s films kennen vaak een wat kille, gestileerde sfeer. In deze film past dat heel goed. De vervreemding die een lange relatie voort kan brengen en het koele verleidingsspel dat steeds weer gespeeld wordt worden er extra intens van. Vooral Cruise speelt fantastisch, zijn angsten en frustraties voelen geloofwaardig. Kidman heeft veel goede momenten, maar haar overdreven stonede scene met de neppe lachkick en de slotscène waren helaas niet al te geloofwaardig.
De nachtelijke tocht die Cruise maakt voelt onwerkelijk, op een manier zoals zaken in het donker anders aanvoelen dan overdag. Als een fantasie. Of zoals een droom overkomt ‘s nachts, terwijl het bij daglicht weer anders kan lijken.
Persoonlijk denk ik dat alles echt is. Op dat moment weliswaar. Want bij daglicht blijkt elke situatie, ontdaan van alle nachtelijke erotiek, teleurstellend ontnuchterend.
De film gaat vooral over verwachtingen die partners van elkaar hebben en hoe dat een relatie kan beïnvloeden. Cruise’s personage vertrouwt op zijn status van arts voor zijn aantrekkelijkheid en hanteert gedateerde ideeën over vrouwen. Hij is erg vol van zichzelf en geeft zijn vrouw weinig oprechte aandacht.
Daarom komt het niet in hem op dat zij er wellicht fantasieën op nahoudt die hij niet begrijpt.
Ook omdat hij oneerlijk is tegen haar en tegen zichzelf over zijn eigen seksuele verlangens. De hele film is hij duidelijk onder de indruk van alle verleidingen en gaat er tot zekere hoogte in mee. De twee modellen op het gala zijn het eerste voorbeeld, maar naar zijn vrouw ontkent hij zich aangetrokken te voelen tot hen.
Zijn rationele benadering van liefde en huwelijk werkt niet langer en de nachtelijke tocht is noodzakelijk voor hem om weer in contact te komen met zijn eigen seksualiteit, die compleet ontregeld is na Kidman’s bekentenis. Niet voor niets wordt hij door de groep studenten uitgemaakt voor homoseksueel, hij twijfelt aan zijn masculiniteit.
De film speelt rond de kerstdagen en overal zien we slingers, lampjes en cadeaus. Een groot spannend feest met veel voorpret, een heldere metafoor.
Daarnaast is kerstmis ook hét familiefeest bij uitstek en de film laat steeds weer momenten zien waarin het stel liefdevol zorg draagt voor hun dochter. Beide nemen hun rol als ouder serieus, ook al is er frictie tussen hen en hun verlangens.
Stilistisch imponeert Kubrick altijd. En de film is fantastisch in sets, belichting en muziek. Van de chique locaties tot de vervallen appartementen, alles ziet er authentiek uit. Daarnaast zijn de heftige kleuren in de film een lust voor het oog. Vooral het oranje-blauw palet komt veelvuldig voor en wordt sterk ingezet. De maskers werken hypnotiserend en wanneer Cruise het masker naast zijn vrouw aantreft is dit een enorm sterk en beangstigend beeld. De angst voor ontmaskering is treffend en subliem.
De eindscene in de speelgoedwinkel is een goede afsluiter. We zien het enthousiasme van hun dochter bij alle speelgoed, evenals de teleurstelling als ze merkt dat haar ouders het minder leuk hebben dan zij. Kinderen krijgen alles mee.
Ze komen er wel uit met elkaar en Kidman’s laatste monoloog vat hun angsten goed samen. Helaas spreekt ze een ongeloofwaardige schrijftaal in deze scene, waardoor ze meer een orakel lijkt dan een vrouw van vlees en bloed.
Kubrick verleidt ons met mooie beelden, mooie lichamen en een dromerige sfeer met een gevaarlijk randje. Tegelijkertijd stelt de film goede vragen over verwachtingen in een relatie, de houdbaarheid van monogamie, de gevaren van kapitalisme met betrekking tot sex en liefde, oprechte communicatie in een relatie, en de rollenpatronen van man en vrouw, en hoe deze verkeerde verwachtingen kan scheppen.
4,5*
